Ποια γνώμη έχει για το σύμπαν ένας βάτραχος?

Οι Αβδηρίτες δεν είχαν και πολύ καλή φήμη. Κι ας πρόσφεραν στην ανθρωπότητα σπουδαίους άντρες, όπως ο Δημόκριτος κι ο Πρωταγόρας.

Μιας και θυμηθήκαμε τον Πρωταγόρα, ας πούμε δυο λόγια για τους σοφιστές. 

Η αλήθεια είναι πως δεν έχουμε και πολύ καλή ιδέα γι’ αυτούς. Φρόντισαν να τους συκοφαντήσουν οι πλατωνιστές κι οι χριστιανοί, χέρι-χέρι με την ιδεαλιστική μας παιδεία που λοβοτόμησε γενιές και γενιές νεο-"ελλήνων"...

Βέβαια, οι σοφιστές ήταν λογιών-λογιών και σίγουρα δεν μπορούμε να τους βάλουμε όλους στο ίδιο τσουβάλι.

Ένα όμως είναι σίγουρο: η σοφιστική ήταν γνήσιο τέκνο της αθηναϊκής δημοκρατίας. Γι’ αυτό και δέχθηκε τόσο λυσσαλέα επίθεση απ’ τους αριστοκρατικούς κύκλους του Σωκράτη και του Πλάτωνα. 

Ιδίως ο τελευταίος παραποιεί συνειδητά και γελοιοποιεί τις απόψεις των σοφιστών. Ειρωνεύεται το βαρύγδουπο ύφος και το στόμφο τους, τους παρουσιάζει σαν μανιακούς και κομπλεξικούς.

Με τη συμβολή και της σχολικής παιδείας μας, οι περισσότεροι θεωρούμε τους σοφιστές ως απατεωνίσκους, που κάνουν το άσπρο μαύρο και συσκοτίζουν την αλήθεια για ιδιοτελείς σκοπούς.

Όλ’ αυτά είναι αβάσιμα.

Οι σοφιστές ήταν αγνωστικιστές, απομυθοποίησαν τη θρησκεία, δίδασκαν τον ορθολογισμό και τη σχετικότητα. Γι’ αυτούς δεν υπήρχαν βεβαιότητες και καμιά εγγύηση της αλήθειας. Δεν υπήρχε καν "γνώση". Μόνο "γνώμη"!

Δεν δίδασκαν ούτε το ψεύδος ούτε την εξαπάτηση.

Καλλιεργούσαν τη ρητορική ως μέσο για την επικράτηση της επωφελέστερης για την πολιτεία άποψης. Γνώριζαν πως σε μια πόλη όπως η Αθήνα μια γνώμη για να υπερισχύσει δεν αρκούσε να είναι σωστή και χρήσιμη αλλά έπρεπε να διατυπωθεί με τρόπο δελεαστικό και πειστικό.

Η ηθική των σοφιστών ήταν πραγματιστική και ατομοκεντρική. Δεν θεμελιωνόταν σε υπερφυσικές και μεταφυσικές δοξασίες.

Οι θεωρίες του Σωκράτη και του Πλάτωνα τους φαίνονταν (και ήταν!) γελοίες. Θεμελιώνονταν στα σαθρά θεμέλια της δημιουργικής τους φαντασίας. Άκουγαν "δαιμόνια" να τους μιλούν, πίστευαν σε ψυχές και πνεύματα, φαντασιώνονταν "ιδέες" και κόσμους νοητούς-υπερβατικούς...

Η φράση του Πρωταγόρα "ο άνθρωπος είναι το μέτρο των πραγμάτων" μού φαίνεται αινιγματική και διφορούμενη.

Μπορεί να σημαίνει πως ο άνθρωπος αποφασίζει τι πραγματικά αξίζει και τι όχι. Ποιον δρόμο θ’ ακολουθήσει, μαζί με ποιους και για ποιο σκοπό.

Μπορεί και να σημαίνει πως για τα πάντα κριτήριο είναι ο άνθρωπος. 

Κάθε ζώο έχει τη δική του άποψη για το περιβάλλον του. Αν ρωτήσεις ένα βατράχι "τι είναι σύμπαν;", θα σου απαντήσει "μια λιμνούλα με νούφαρα"!

Μήπως, κατ’ αναλογία, είναι εντελώς υποκειμενικές και άστοχες οι απόψεις των ανθρώπων για το φυσικό και κοινωνικό τους περιβάλλον;