Πόσο δύσκολη είναι η ευτυχία;

Νομίζω πως η ζωή είναι πολύ πιο απλή απ’ όσο νομίζουμε.

Υπάρχουν άνθρωποι που κάνουν τη ζωή τους πολύπλοκη, και γι’ αυτό δύσκολη, προσπαθώντας να την εντάξουν σε "ανώτερα πλαίσια", σε "προαιώνια σχέδια", αναζητώντας "αρχικά αίτια" και "τελικούς προορισμούς"...

Αυτοί οι άνθρωποι, που αναγκαστικά καταφεύγουν σε μεταφυσικές φιλοσοφίες και θρησκείες, το μόνο που καταφέρνουν είναι να δημιουργήσουν το σιδερένιο κλουβί που θα τους φυλακίσει.

Κατασκευάζουν μια σειρά "πρέπει" και "απαγορεύεται", δημιουργούν καταφύγια-φυλακές ιδεών, ολοκληρωτικά συστήματα, εντάσσονται σε απάνθρωπα και παθολογικά οργανωτικά σχήματα (σέχτες) μόνο και μόνο για να καλύψουν κάποιες ψυχολογικές ανάγκες αυτοδικαίωσης...

Κατά την προσωπική μου άποψη, η πίστη σε πράγματα που δεν υπάρχουν είναι η βασική αιτία της δυστυχίας μας. Η πίστη σε θεούς και δαίμονες, πνεύματα, "ιδέες", ψυχές, μεταθανάτιες κρίσεις κλπ, απλά μας φορτώνουν με φοβίες και ενοχές.

Νομίζω πως η ευτυχία δεν είναι καθόλου δύσκολη υπόθεση.

Στην πραγματικότητα μας αρκούν πολύ λίγα για να είμαστε αυτάρκεις και ευτυχείς: τα απολύτως αναγκαία υλικά αγαθά και λίγοι καλοί φίλοι.

Από κει κι ύστερα, αρκεί να ζούμε για να ζούμε. Χωρίς να ψάχνουμε μάταια για "βαθύτερα νοήματα της ύπαρξης"

Αρκεί να ζούμε το παρόν, να αρκούμαστε στις μικροχαρές της καθημερινότητας, να κάνουμε οτιδήποτε μας ευχαριστεί αρκεί να μην βλάπτει τους άλλους και την υγεία μας...

Είμαστε άραγε "τα πιο επικίνδυνα σκουλήκια του σύμπαντος";

Ερωτήματα όπως "είμαστε πραγματικά ελεύθεροι;" και "ποια είναι η σημασία, το νόημα και η αξία της ύπαρξής μας;", θα τίθενται συνεχώς σε τούτο το ιστολόγιο.

Σήμερα, "προσκαλεσμένους" του προβληματισμού μας έχουμε τους μεγάλους Υπαρξιστές φιλοσόφους, απ’ το Δανό Σέρεν Κίρκεγκωρ του 19ου αιώνα, μέχρι τους πιο σύγχρονους Μαρσέλ, Καμύ, Σαρτρ...

Οι Υπαρξιστές πιστεύουν ακράδαντα στην ελευθερία του ανθρώπου. Θεωρούν πως εμείς θέτουμε τους κανόνες της ζωής μας, αυτοκαθοριζόμαστε, έχουμε στα χέρια μας τις μοίρες μας, συνεπώς είμαστε απόλυτα υπεύθυνοι για ό,τι κάνουμε.

Γι’ αυτούς, ο κάθε άνθρωπος δεν είναι μια απρόσωπη οντότητα, ένα ασήμαντο γρανάζι μιας μηχανής, αλλά μια μοναδική και ανεπανάληπτη ύπαρξη. Με τεράστια αυτοτελή αξία και βαρύτητα.

Πολύ θα ήθελα να συμφωνήσω μαζί τους, αλλά θεωρώ τις απόψεις τους πολύ εξωπραγματικές. Πιστεύω πως υπάρχει τεράστια απόσταση μεταξύ αυτού που θα θέλαμε να είμαστε κι εκείνου που πράγματι είμαστε.

Κατά τη γνώμη μου ο άνθρωπος έχει μεν κάποια, αλλά πολύ περιορισμένα περιθώρια ελευθερίας.

Το μεγαλύτερο μέρος της ζωής και της δράσης μας εξαρτάται απ’ τη βιολογία και το περιβάλλον (φυσικό, κοινωνικό, πολιτιστικό).

Νομίζω πως είμαστε, απλά, κάποια μικρά κι ασήμαντα σκουληκάκια που ζούμε πάνω σε μια μικρή πέτρα σε μια άκρη του σύμπαντος. 

Η πέτρα αυτή (ο πλανήτης γη) υπήρξε εκατομμύρια χρόνια χωρίς την παρουσία μας και μάλλον θα συνεχίσει να υπάρχει και μετά την εξαφάνισή μας.

Η δημιουργία του ανθρώπου ήταν μάλλον ένα τυχαίο βίτσιο της φύσης. Θα τολμούσα να πω πως είμασταν κι ένα "λάθος" της φύσης. Γιατί είμαστε πλέον ικανοί να προκαλέσουμε δυσανάλογες καταστροφές σε σχέση με την ασημαντότητα της ύπαρξής μας...

Είναι οι ανθρώπινες σχέσεις "κανιβαλικές";

Απ’ την εμπειρική παρατήρηση των ανθρώπινων σχέσεων εύκολα αντιλαμβανόμαστε πως αυτές δεν είναι ούτε ισοσκελισμένες ούτε αμφοτεροβαρείς.

Συνήθως ο ένας είναι πάνω στο κάρο, κι ο άλλος το σέρνει.

Ακόμα και στις παρέες των μικρών κι αδιαμόρφωτων παιδιών κάποιος αναλαμβάνει το ρόλο του αρχηγού, κι οι υπόλοιποι ακολουθούν...

Ίσως υποσυνείδητα ο καθένας μας ψάχνει τον άνθρωπο που θα λειτουργήσει είτε ως αφέντης είτε ως δούλος του. Φαίνεται πως ο σαδισμός κι ο μαζοχισμός ενυπάρχει σ’ όλες τις ανθρώπινες σχέσεις.

Καλώς ή κακώς όλοι προσπαθούμε να έχουμε το πάνω χέρι σ’ όσες σχέσεις συμμετέχουμε.

Παλεύουμε να επιβάλουμε κάποιους κανόνες κομμένους και ραμμένους στα μέτρα μας. Ακόμα κι αν αυτό σημαίνει πως οικειοθελώς αποδεχόμαστε το ρόλου του "θύματος".

Κατά τη γνώμη μου, οι ρίζες κι αυτής της συμπεριφοράς μας βρίσκεται στον πρωτόγονο-αγελαίο άνθρωπο. 

Στην εποχή που η επιβίωση της ομάδας απαιτούσε την ύπαρξη ενός ισχυρού αρχηγού και την πλήρη υποταγή των υπόλοιπων. Περιθώρια για πολυαρχίες και ατομικές επιλογές δεν υπήρχαν.

Σίγουρα, ο πολιτισμός αμβλύνει κι αυτό το πρωτόγονο χαρακτηριστικό μας.

Αλλά ώσπου να εξαλειφθεί πλήρως, είμαστε αναγκασμένοι να συμμετέχουμε σε σχέσεις έστω και ετεροβαρείς, 

Η "μονομέρεια" πολλών σχέσεων δεν πρέπει να μας αποτρέπει ή να μας κάνει ακοινώνητους.

Πιστεύω πως από κάθε σχέση, στο τέλος βγαίνουμε πάντα κερδισμένοι.

Οι σχέσεις, ακόμα κι οι αποτυχημένες, μας βοηθούν να προχωρήσουμε ως άνθρωποι.

Αποκτούμε πολύτιμες εμπειρίες, μαθαίνουμε να διαχειριζόμαστε καταστάσεις, βιώνουμε πρωτόγνωρα συναισθήματα, κι ας νιώσουμε κάποιες στιγμές βαθιά πληγωμένοι...

Είναι αλήθεια πως το πραγματικό μας πρόσωπο καλύπτεται από αλλεπάλληλες μάσκες.

Μέσα από τις σχέσεις, οι μάσκες αυτές πέφτουν μία-μία, ώσπου στο τέλος μένουμε γυμνοί, αντιμέτωποι με τον πραγματικό μας εαυτό!

Κι αυτή είναι μια απ’ τις κρισιμότερες στιγμές της ζωής μας...

Μας συμφέρει να πιστεύουμε στο Θεό;

Ο Πασκάλ έζησε τον 17ο αιώνα και δεν μπορείς να τον πεις ... "παπαδοπαίδι".

Ίσως ήταν η μεγαλύτερη μαθηματική διάνοια της εποχής του.

Ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τη λεγόμενη "θεωρία των παιγνίων". Δηλαδή με την ανάλυση του τρόπου λήψης αποφάσεων σε καταστάσεις σύγκρουσης και συνεργασίας.

Στα 30 του είχε μια παράδοξη εμπειρία: είδε (ή νόμισε πως είδε) ένα μυστικιστικό όραμα που του άλλαξε τη ζωή.

Προσωπικά αρχίζω πάντα ν’ αμφιβάλλω για τη διανοητική διαύγεια και υγεία των ανθρώπων που ... οραματίζονται.

Όμως ο Πασκάλ πήρε πολύ στα σοβαρά το όραμά του, αποσύρθηκε σε μοναστήρι και βάλθηκε με διάφορους λογικούς και μαθηματικούς συλλογισμούς να πείσει τους αθεϊστές φίλους του πως είναι "λογικό" να πιστεύεις στην ύπαρξη του Θεού κι ας μην υπάρχουν αποδείξεις.

Συνοπτικά, η άποψη του Πασκάλ ήταν η εξής: αν πιστεύεις στο Θεό, σε κάθε περίπτωση είσαι κερδισμένος. Αν υπάρχει θα απολαύσεις την αιώνια ζωή. Αν δεν υπάρχει θα έχεις ζήσει με μια καλή παρηγοριά και παρέα...

Αν και αρκετά απλουστευτικό, καλό ακούγεται, ίσως και "λογικό".

Όμως, η άποψη αυτή έχει ένα πολύ αδύνατο σημείο: ο Θεός δεν πάει ποτέ μοναχός του. Αλλά σερβίρεται "πακέτο" με μια σειρά από ηθικές εντολές, δόγματα, "πρέπει" και "απαγορεύεται" που αν τα πάρεις σοβαρά το πιθανότερο είναι να καταστρέψεις τη ζωή σου.

Να τη γεμίσεις με άγχος, ενοχές, φοβίες, δεισιδαιμονίες, αυταπάτες, νευρώσεις, ψυχώσεις, κόμπλεξ...

Άσε που μπορεί να πιστεύεις μεν στην ύπαρξη του Θεού, αλλά να επιλέξεις λάθος Θεό!

Πού το βάζεις κι αυτό;

Η προσωπική μου άποψη είναι πως σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις δεν υπάρχουν Θεοί, πνεύματα, διάβολοι, άγγελοι κλπ.

Όμως δεν πρέπει να είμαστε και απόλυτα κατηγορηματικοί.

Καλό είναι να έχουμε τις επιφυλάξεις μας και να αναμένουμε κάποια νέα δεδομένα ή κάποιες άγνωστες προς το παρόν αποδείξεις.

Μέχρι όμως να αποδειχθεί αναμφίβολα η ύπαρξη ή η ανυπαρξία του Θεού καλό είναι να χαιρόμαστε τη μικρή ζωούλα μας και να μην την πετάμε άσκοπα στα σκουπίδια...

Πόσο ταπεινόφρονες πρέπει να είμαστε;

Κάποιες θρησκείες, όπως ο Βουδισμός κι ο Χριστιανισμός, προτρέπουν τους πιστούς τους ν’ αποβάλλουν κάθε φιλοδοξία, να είναι ταπεινόφρονες και να θεωρούν τον εαυτό τους "τελευταίο" και "κατώτερο" όλων των άλλων!

Υποτίθεται πως οι εντολές αυτές αποβλέπουν στον περιορισμό της έμφυτης εγωιστικής μας διάθεσης και ροπής.

Όμως, άλλο πράγμα ο αρρωστημένος εγωισμός κι άλλο η αυτοϊσοπέδωση της προσωπικότητάς μας.

Γιατί, η πιστή τήρηση τέτοιων θρησκευτικών επιταγών οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στο μαζοχισμό.

Δεν είναι καλό να τρέφουμε αυταπάτες.

Κάθε άνθρωπος έχει αντικειμενικά κάποια θέση στο "κάδρο της κοινωνίας".

Οι πιο χαρισματικοί βρίσκονται στην κορυφή του "κάδρου", οι λιγότερο ικανοί στον πάτο, και οι περισσότεροι από μας κάπου στη μέση...

Το να παριστάνουμε πως αγνοούμε την πραγματικότητα  και να θέλουμε να στιβαχτούμε οικειοθελώς στον "πάτο του πηγαδιού" είναι αρρωστημένο και καταστροφικό για κάθε κοινωνία.

Το ισχύει και για το αντίστροφο.

Η πρόοδος απαιτεί την αναγνώριση και επιβράβευση των ικανοτέρων, καθώς και τη χορήγηση συγκεκριμένων κινήτρων για άνοδο στην κοινωνική κλίμακα.

Κατά τη γνώμη μου, η λύση στο πρόβλημα του ανθρώπινου εγωκεντρισμού δεν είναι η ισοπέδωση προς τα κάτω που προτείνουν ορισμένες θρησκείες και πολιτικές ιδεολογίες.

Η λύση συνοψίζεται στα εξής:

Α) Αξιοκρατική κατάταξη των ανθρώπων στο "κοινωνικό κάδρο"

Β) Χορήγηση ευκαιριών και κινήτρων σε όλους για συνεχή βελτίωση της κοινωνικής τους θέσης.

Γ) Όσοι κατατάσσονται στις ανώτερες βαθμίδες δικαιούνται ορισμένων εύλογων αλλά όχι προκλητικών προνομίων. Ταυτόχρονα όμως οφείλουν να σηκώσουν στους ώμους το μεγαλύτερο βάρος της προσπάθειας για κοινωνική πρόοδο. Με ό,τι αυτό συνεπάγεται...

Παρατηρείστε τα αγελαία ζώα.

Ο αρχηγός μπορεί να απολαμβάνει τη "μερίδα του λέοντος" της λείας.

Αλλά είναι και ο πρώτος που μπαίνει στη μάχη, κι ο πρώτος που κινδυνεύει να δεχτεί το πλέον ισχυρό και θανάσιμο πλήγμα.

Και για να διατηρήσει τη θέση του πρέπει ανά πάσα στιγμή να αποδεικνύει τις ιδιαίτερες ικανότητες και τη χρησιμότητά του στην επιβίωση της ομάδας...

Καταργεί η Επιστήμη τη Θρησκεία;

Το ζήτημα παραμένει ανοιχτό και θα επανέλθουμε πολλές φορές...

▶ Ο Θεός δημιούργησε το Σύμπαν; - Video Dailymotion

Τι είναι προοδευτικό σήμερα?

Οι παλιότεροι σίγουρα θυμούνται την εποχή της ιδεολογικής κυριαρχίας της Αριστεράς, που αυτοχαρακτηριζόμασταν αυτάρεσκα ως "αριστεροί" και "προοδευτικοί"!

Στην πράξη, βέβαια, ήμασταν απόλυτα συντηρητικοί: ελάχιστος προβληματισμός, ανύπαρκτη αυτοκριτική ουσίας, δογματισμός, αμφισβήτηση μόνο για τους απέναντι, στρεβλός ηθικισμός...

Προσωπικά θυμάμαι μη κομμουνιστές γονείς να φέρνουν πριν το 1980 τα παιδιά τους στην ΚΝΕ "για να μην μπλέξουν με τα ναρκωτικά και τους χουλιγκάνους"!

Η επίσημη ντιρεκτίβα της Οργάνωσης προς τους έφηβους-κομσομόλους επαναλάμβανε ουσιαστικά την παλιά ογηγεία του Άρη Βελουχιώτη προς τους αντάρτες του: "το πουλί μας το έχουμε μόνο για κατούρημα"!

Το ερώτημα "τι είναι προοδευτικό?" θα παραμένει επίκαιρο σε κάθε εποχή.

Είναι άραγε "προοδευτικό" το κίνημα "Δεν Πληρώνω"? Αν όλοι μετατραπούμε σε μπατακτσήδες, τα πάντα θα καταρρεύσουν. Οπότε μιλάμε για ολική οπισθοδρόμηση.

Σίγουρα τίποτα δεν είναι από μόνο του "προοδευτικό".

Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο "προοδευτική" ήταν η Ευρωπαϊκή Σοσιαλδημοκρατία.

Η δυτική ευημερία, η εδραίωση της δημοκρατίας και της ειρηνής ήταν σε μεγάλο βαθμό δικό της έργο.

Τότε όμως η προς διανομή "πίτα" ήταν μεγάλη. Σήμερα η συμμετοχή της Ευρώπης στην παγκόσμια παραγωγή έχει μειωθεί δραματικά. Οπότε είναι αδύνατο να διατηρηθεί το υψηλό βιωτικό επίπεδο και οι αντίστοιχες κοινωνικές ισορροπίες...

Άρα βρισκόμαστε μπροστά σε νέα προβλήματα που απαιτούν νέες λύσεις και επαναπροσδιορισμό της έννοιας του "προοδευτικού".

Κατά την προσωπική μου άποψη "προοδευτικές" είναι πλέον οι κοινωνίες που δεν αναζητούν λύσεις σε πολιτικές ιδεολογίες, θρησκείες και μεταφυσικές αυταπάτες, αλλά παραμένουν σταθερά προσανατολισμένες στην επιστημονική και τεχνολογική έρευνα. 

Μόνο η επιστήμη και η τεχνολογία μπορούν να μας δόσουν τα αναγκαία εργαλεία για ν' αλλάξουμε το κορεσμένο παραγωγικό μας μοντέλο.

Κι όπως συμβαίνει πάντα, αν δημιουργηθούν οι υλικές προϋποθέσεις παραγωγής πλούτου, τότε θα προκύψουν και οι αντίστοιχες ιδεολογίες για την καλύτερη και δικαιότερη διανομή του...

Πνευματική ή υλιστική ηθική;

Στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες οι κανόνες δικαίου και οι ηθικές επιταγές αλληλοκαλύπτονται σε μεγάλο βαθμό.

Συνεπώς, ο ρόλος της ηθική έχει εκ των πραγμάτων περιοριστεί αλλά δεν έχει εξαλειφθεί.

Π.χ. κανένας νόμος δεν μας υποχρεώνει να βοηθήσουμε έναν ταλαιπωρημένο συνάνθρωπό μας στο δρόμο, κάτι που επιβάλλει η ηθική...

Απ’ τα αρχαία χρόνια οι άνθρωποι έψαχναν να βρουν ένα σταθερό θεμέλιο της ηθικής τάξης.

Μια αυθεντική πηγή που παράγει μια ηθική αιώνια και αναλλοίωτη στο χρόνο.

Όμως τέτοια ηθική δεν φαίνεται να υπάρχει.

Γιατί οι ηθικοί κανόνες απλά εκφράζουν και διασφαλίζουν μια συγκεκριμένη κάθε φορά κοινωνική πραγματικότητα.

Π.χ. οι εντολές της Βίβλου "ου μοιχεύσεις" και "ου κλέψεις" προϋποθέτουν την ύπαρξη των θεσμών της οικογένειας και της ιδιοκτησίας.

Σήμερα όμως γνωρίζουμε πως για χιλιάδες χρόνια οι άνθρωποι ζούσαν σε συνθήκες κοινογαμίας και κοινοκτημοσύνης. Και μπορούμε βάσιμα να υποθέσουμε πως στο (μακρινό;) μέλλον η μονογαμική οικογένεια και η ατομική ιδιοκτησία θα ξεπεραστούν...

Συνεπώς, η ηθική δεν μπορεί να θεμελιωθεί σε καμιά μεταφυσική έννοια, σε οντολογικές ιδεοληψίες ή σε Θεούς και δαίμονες.

Η μόνη αξιόπιστη ηθική είναι αυτή που πατάει γερά στη γη (κι όχι στο υπερπέραν), και θεμελιώνεται σε συγκεκριμένη λογική και επιστημονική βάση.

Και τέτοια μπορεί να είναι μόνο η "υλιστική" ηθική!

Μια ηθική που θα αναγνωρίζεται από όλους ως δημιούργημα των υλικών συνθηκών της εκάστοτε κοινωνίας. Δηλαδή μια ηθική συνεχώς εξελισσόμενη, μεταβαλλόμενη, προσαρμοζόμενη...

Με μόνο δυο σταθερούς "πυλώνες": την ισότητα και αδελφοσύνη των ανθρώπων.

Η ανθρώπινη ισότητα και αδελφοσύνη δεν θεμελιώνεται σε καμιά μεταφυσική ή θεολογία. Αλλά αποτελεί μια εμπειρικά και επιστημονικά τεκμηριωμένη πραγματικότητα.

Όλοι οι άνθρωποι έχουμε κοινή καταγωγή ως απόγονοι συγκεκριμένων δενδρόβιων ανθρωποειδών. Άρα είμαστε "αδέλφια"!

Κι όλοι έχουμε την ίδια βιολογική δομή και γονιδιακή συγκρότηση, γεγονός που αποκλείει κάθε φυλετική ή ατομική διάκριση.

Άρα είμαστε και "ίσοι"!