αληθεια

αληθεια

Δευτέρα 28 Απριλίου 2014

Τι ήταν τελικά οι Ίωνες φιλόσοφοι, επιστήμονες ή θεολόγοι; (Α΄ - Ο Θαλής)

Το εκπαιδευτικό μας σύστημα αναπαράγει ανθρώπους απροβλημάτιστους, με ελάχιστη έως ανύπαρκτη κριτική ικανότητα, που ξέρουν μόνο να αυτοθαυμάζονται για τους "ένδοξους" προγόνους τους!
Η φράση "εμείς σας δώσαμε τα φώτα του πολιτισμού" βρίσκεται στο στόμα κάθε νεο-έλληνα, προκαλώντας τη θυμηδία ή και την οργή των ξένων.
Ας δούμε όμως κατά πόσο οι "αρχαίοι μας πρόγονοι" αξίζουν τόσων επαίνων.
Κι ας ξεκινήσουμε απ’ τον Θαλή τον Μιλήσιο, που έζησε γύρω στο 600 π.Χ, και θεωρείται ως ο πρώτος "Έλληνας φιλόσοφος".
Η βασικότερη θέση του Θαλή ήταν πως το νερό είναι η αρχή και η μήτρα όλων των πραγμάτων.
Πόσο πρωτότυπη ήταν άραγε η άποψη αυτή στην εποχή του; Θα έλεγα πως καθόλου!
Όλοι οι άνθρωποι γνώριζαν πόσο σημαντικό ήταν το νερό για την επιβίωσή τους, γι’ αυτό άλλωστε έφτιαχναν τους οικισμούς τους κοντά σε λίμνες, ποτάμια ή στα παράλια των θαλασσών.
Γνώριζαν επίσης εμπειρικά πόσο σημαντική ήταν η βροχή για τη γεωργία και κτηνοτροφία, αλλά και το ρόλο του υγρού σπέρματος στην αναπαραγωγή των ζώων.
Επίσης γνώριζαν πως το νερό παίρνει το σχήμα του δοχείου του και πως ανάλογα με τη θερμοκρασία στερεοποιείται ή εξατμίζεται.
Άρα δεν ήταν και τόσο πρωτοποριακή η άποψη του Θαλή πως το νερό είναι η θεμελιώδης αρχική ουσία, και πως μέσω αυτού εξασφαλίζεται η ζωή, η κίνηση και η αλλαγή των όντων.
Σχεδόν όλοι οι ειδικοί θεωρούν πως οι Ίωνες φιλόσοφοι έθεσαν τα θεμέλια της επιστήμης υπερβαίνοντας τους μύθους και τις θεοκρατικές αντιλήψεις.
Θεωρώ λάθος την άποψή τους!
Οι Ίωνες φιλόσοφοι ήταν ουσιαστικά "πανθεϊστές"!
Πίστευαν πως όλα τα όντα έχουν ψυχή, ακόμα και οι πέτρες, τα δέντρα κ.λπ.
Ο Θαλής θεωρούσε ως απόδειξη της ύπαρξης ψυχής, π.χ. στο κεχριμπάρι (ήλεκτρον), το γεγονός ότι διέθετε ελκτική δύναμη!
Κι όταν έλεγαν "ψυχή" εννοούσαν κάποια ένθεη υπόσταση.
Έβλεπαν το σύμπαν όχι σαν κάτι αποκλειστικά υλικό, όπως η σύγχρονη επιστήμη, αλλά σαν ένα έμψυχο σύνολο γεμάτο θεούς.
Σίγουρα, έκαναν ένα σημαντικό βήμα προς την απομυθοποίηση της φύσης. Αλλά δεν το ολοκλήρωσαν. Δεν έφτασαν μέχρι τον υλισμό ή τον αθεϊσμό.
Η καταγωγή των πάντων από ένα φυσικό στοιχείο, π.χ. το νερό, εξασφάλιζε την ενότητα των όντων! Όμως, αυτή η ενότητα ("Όλα Εν") είχε γι’ αυτούς θεολογικές κι όχι επιστημονικές ρίζες.

Τετάρτη 23 Απριλίου 2014

Ο ανορθολογισμός και οι μύθοι δεν είναι ανέξοδοι!

Πολλοί θεωρούν ακίνδυνους τους εθνικούς και θρησκευτικούς μύθους που καταναλώνουμε σε υπερβολικές δόσεις.
Τους βλέπουν σαν γραφικό φολκλόρ, σαν μια χαριτωμένη κληρονομιά που πρέπει να τη σεβαστούμε και να τη διαιωνίσουμε.
Έχω ακριβώς την αντίθετη άποψη.
Ο συνεχής βομβαρδισμός μας από ψεύδη καλλιεργούν ένα ευρύτερο κλίμα ανορθολογισμού που ανοίγει την πόρτα στον παραλογισμό.
Ένας λαός που καταπίνει αμάσητα ψεύδη όπως το "Άγιο Φως", "οι Έλληνες Αυτοκράτορες του Βυζαντίου", "ο εκπολιτιστής Μεγαλέξανδρος", νομίζω πως βρίσκεται στα πρόθυρα της παραφροσύνης.
Και τ’ αποτελέσματα τα βλέπουμε γύρω μας: απ’ τη μια οι "ψεκασμένοι", απ’ την άλλοι όσοι βλέπουν παντού "προδότες γερμανοτσολιάδες", κι έχουμε και την κυβέρνησή μας που προσπαθεί να μας πείσει πως κολυμπάμε στον πλούτο και στην ανάπτυξη...

Σάββατο 19 Απριλίου 2014

Ο έρωτας και το σεξ ολοκληρώνουν τον άνθρωπο

Λέγαμε τις προάλλες πως η σεξουαλικότητα δεν πρέπει να διαχωρίζεται απ' τις υπόλοιπες φυσιολογικές εκδηλώσεις της ζωής.
Ανθρωπολογικές έρευνες σε ιθαγενείς της Αυστραλίας απέδειξαν πως στις περισσότερες πρωτόγονες κοινωνίες ζωή-χαρά-σεξουαλική ικανοποίηση είναι έννοιες ταυτόσημες.
Οι συμπαθείς πρωτόγονοι χρησιμοποιούσαν για το σεξ τη λέξη "παιχνίδι".
Πόσο πιο φυσιολογική έκφραση απ' τις αντίστοιχες χυδαίες εκφράσεις των δυτικών κοινωνιών, συνέπεια των χριστιανικών απαγορεύσεων και κόμπλεξ;
Υπάρχουν όμως και πρωτόγονες φυλές που πράγματι έχουν δαιμονοποιήσει τη γυναίκα και το σεξ.
Σ αυτές, οι ανθρωπολόγοι διαπίστωσαν υψηλά ποσοστά νευρώσεων, αυξημένη επιθετικότητα και πολεμική διάθεση, σαδομαζοχιστικές τάσεις και κανιβαλισμό...
Όμως, οι ιθαγενείς των νησιών Σαμόα, που δεν έχουν μολυνθεί απ' τον ιουδαιο-χριστιανο-ισλαμισμό έχουν τη σοφία να θεωρούν φυσιολογικές συμπεριφορές τον αυνανισμό, την ομοφυλοφιλία και τις διάφορες σεξουαλικές αποκλίσεις.
Δεν τις ενθαρρύνουν αλλά και δεν τις απαγορεύουν.
Έτσι αποφεύγουν τα συναισθήματα ενοχής και τους καταστροφικούς ψυχαναγκασμούς.
Γι' αυτό κι ανάμεσά τους δεν βρέθηκε ούτε ένας υστερικός ή νευρασθενής!
Ο έρωτας και το σεξ ολοκληρώνουν τον άνθρωπο.
Κλείνουμε με τον μύθο του "αντρογύνου", που διαβάζουμε στο "Συμπόσιο" του Πλάτωνα:
Υπήρξε κάποτε ένα πλάσμα με ιδιότητες και χαρακτηριστικά και των δύο φύλων.
Το πλάσμα αυτό προκάλεσε το φθόνο των Θεών που για να το τιμωρήσουν το χώρισαν στα δύο, σαν αχλάδι.
Από τότε το κάθε κομμάτι (και οι απόγονοί του) ψάχνει εναγώνια για το άλλο του μισό!

Πέμπτη 17 Απριλίου 2014

Είναι ανήθικο το σεξ;

Η αλήθεια είναι πως στην παράδοση πολλών λαών το σεξ ταυτίζεται με την ανηθικότητα.
Οι Χριστιανοί, λ.χ., θεωρούν το προγαμιαίο σεξ "πορνεία", και γι' αυτό απαιτούν να στηθεί το ζευγάρι μπροστά σ' έναν ιερέα που θα διαβάσει κάποια "μαγικά" κείμενα και μετά από μισή ώρα, ως εκ θαύματος, αυτό που μέχρι τότε ήταν βδελυρό κι απαγορευμένο μετατρέπεται σε θεμιτό κι ευλογημένο.
Μελετώντας ψύχραιμα την ανθρώπινη ιστορία καταλήγουμε στο συμπέρασμα πως την "ανηθικότητα" του σεξ επέβαλαν τα σοβαρά προβλήματα που σχετίζονται με αυτό και, κυρίως, τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, που αφάνισαν ολόκληρους λαούς, και οι ανεπιθύμητες (εκτός οικογένειας) εγκυμοσύνες που επιβάρυναν το κοινωνικό σύνολο.
Στην εποχή μας όμως διαθέτουμε τα μέσα να εξουδετερώσουμε τις επικίνδυνες παρενέργειες του σεξ.
Οπότε, δεν υπάρχει πλέον λόγος να το δαιμονοποιούμε.
Αν ζούσε σήμερα ο φιλόσοφος Ιησούς θα μας έλεγε: "δεν φτιάχτηκε ο άνθρωπος για την ηθική αλλά η ηθική για τον άνθρωπο"!
Και θα μας εξηγούσε πως θρησκεία και σεξουαλικότητα, ως δημιουργικές και ζωτικές δυνάμεις της ζωής, μπορούν και επιβάλλεται να συνυπάρχουν...
Μια ηθική που ψυχαναγκάζει τον άνθρωπο και φέρνει στη ζωή του μιζέρια και στέρηση δεν είναι χριστιανική...

Δευτέρα 14 Απριλίου 2014

Γυναίκα και θρησκεία: μια προβληματική σχέση...

Για να εξηγήσουμε το μισογυνισμό και την αντισεξουαλικότητα (αυτά πάνε συνήθως μαζί) πολλών θρησκειών, θα πρέπει να ανατρέξουμε στην πρωτόγονη εποχή.
Τότε που ο άντρας είχε τρεις βασικούς λόγους να δαιμονοποιεί τη γυναίκα:
α) Διαπίστωνε πως μόνο αυτή μπορούσε να γεννήσει παιδιά.
β) Την έβλεπε κάθε μήνα να αιμορραγεί χωρίς να πεθαίνει. Ενώ αυτόν αρκούσε μια μόνο μικρή αιμορραγίτσα να τον στείλει στον τάφο.
γ) Μετά από κάθε σεξουαλική πράξη ένιωθε σαν κάποιος να του είχε ρουφήξει όλη του την ενέργεια. Κάτι πολύ επικίνδυνο εκείνη την εποχή, που η παραμικρή χαλάρωση μπορούσε να αποβεί μοιραία.
Εύλογα, λοιπόν, θεώρησε πως όλ' αυτά έχουν ένα μαγικό-θρησκευτικό υπόβαθρο, πως η γυναίκα είναι φορέας θετικής και αρνητικής θεϊκής ενέργειας.
Αυτό εμπόδιζε τον πρωτόγονο άντρα να βιώσει τη σεξουαλικότητα ως κάτι φυσιολογικό και αυτονόητο.
Και του προκαλούσε μόνιμο φόβο για το γυναικείο φύλο, που για να τον υπερβεί οδηγήθηκε στην υποτίμηση και περιθωριοποίησή του.
Τον αντίκτυπο αυτών των αντιλήψεων συναντάμε στις πρώτες οργανωμένες (αρχαίες) θρησκείες, που αντιμετωπίζουν τη γυναίκα ως φορέα είτε θετικών-ευεργετικών ιδιοτήτων (μάντης, προφήτισσα, ιερόδουλη) είτε ως προσωποποίηση του δαίμονα (το "αγκίστρι" που χρησιμοποιεί ο διάβολος για να "ψαρέψει" τον άντρα).
Ειδικά η έμμηνος ρύση των γυναικών αποτελούσε μεγάλο σοκ για τον πρωτόγονο άντρα.
Μόνο έτσι εξηγείται, λ.χ., η διάταξη του Μωσαϊκού Νόμου (Παλαιά Διαθήκη) που επιβάλει τη θανατική ποινή σε όποιον άντρα έχει σαρκική σχέση με γυναίκα που έχει περίοδο.
Και μην ξεχνάμε πως η έμμηνη ρύση είναι ένα απ' τα βασικά επιχειρήματα των χριστιανών κατά της ιεροσύνης των γυναικών.
Προσωπική μας άποψη είναι πως η γυναικεία περίοδος είναι όντως "θεϊκή δύναμη"!
Γιατί η γυναίκα (και μέσω αυτής και ο άντρας) τεκνοποιώντας γίνεται συνδημιουργός του Θεού...

Παρασκευή 11 Απριλίου 2014

Μπορεί η ηθική να θεμελιωθεί στη λογική;

Ο φιλόσοφος Εμάνουελ Καντ δεν θα το πολυσκεφτόταν. "Ναι!", θα μας απαντούσε, "κυρίως στη λογική μπορεί να θεμελιωθεί η ηθική!".
Και θα συμπλήρωνε: "Ο καθένας πρέπει να ενεργεί με τέτοιο τρόπο ώστε απ’ τις πράξεις του να μπορούν να εξαχθούν κοινά αποδεκτοί κανόνες συμπεριφοράς".
Με άλλα λόγια: "Μην κάνεις κάτι που αν το έκαναν όλοι θα διαλυόταν η κοινωνία". Π.χ. μην κλέβεις και μην λες ψέματα.
Ή, "κάνε πάντα αυτό που αν το κάνουν κι οι άλλοι θα προαχθεί η κοινωνία".
Η άποψη του Καντ φαίνεται ευλογοφανής και ρεαλιστική. Στα θετικά της και η απόρριψη κάθε μεταφυσικής θεμελίωσης της ηθικής.
Ας διατυπώσουμε όμως και κάποιες αντιρρήσεις:
Υπάρχει, άραγε, "λογική" αιώνια και αναλλοίωτη, γενικά και καθολικά αποδεκτή απ’ όλες τις κοινωνίες και τα υποσυστήματά της;
Από την ιστορία γνωρίζουμε πως υπήρξαν πολλές κοινωνίες μητριαρχικές ή πολυγαμικές, ενώ κάποιες άλλες θεωρούσαν τη ληστεία, τη δουλεία, τον ξυλοδαρμό ή το βιασμό των γυναικών ως απολύτως λογικές και αποδεκτές συμπεριφορές.
Αλλά γιατί να ανατρέξουμε στο μακρινό παρελθόν;
Στην εποχή μας θεωρείται απολύτως λογικό κάποιοι να πλουτίζουν άκοπα ποντάροντας απλά στη χρεοκοπία μιας χώρας, στην πτώση της τιμής του ζαχαροκάλαμου, στη μελλοντική αύξηση της κερδοφορίας κάποιων εταιρειών.
Υπάρχουν και άλλοι που θεωρούν λογικό και ηθικά αποδεκτό να "απαλλοτριώνουν" ξένα περιουσιακά στοιχεία που, κατά την άποψή τους, αποκτήθηκαν με κοινωνικά άδικο τρόπο.
Κατά τη γνώμη μου, οι περισσότερες θεωρίες περί ηθικής και λογικής έχουν μια χτυπητή αδυναμία: δεν λαμβάνουν υπόψιν τους την πολυπλοκότητα, μεταβλητότητα και σχετικότητα της πραγματικότητας.
Πέφτουν, έτσι, στην παγίδα της ισοπεδωτικής υπεραπλούστευσης.
Αν κοιτάξουμε γύρω μας βλέπουμε τόσες πολλές "λογικές" που η λεγόμενη "κοινή λογική" να φαντάζει δυσεύρετη και εξωτική!
Απ’ την άλλη, οι περί ηθικής αντιλήψεις μεταβάλλονται πλέον με ταχύτητα φωτός.
Θυμάμαι πριν 35 χρόνια τους γονείς να αισθάνονται υπερήφανοι όταν τα παιδιά τους ήταν τίμια και είχαν "το μέτωπο καθαρό".
Οι ίδιοι γονείς, 20 χρόνια αργότερα, φούσκωναν από περηφάνια που τα παιδιά τους είχαν εξοχικά, αμαξάρες, φουσκωτά και κέρδιζαν εύκολο χρήμα στο χρηματιστήριο!

Τρίτη 8 Απριλίου 2014

Μπορεί η φιλοσοφία να φανεί κάπου χρήσιμη?

Οι περισσότεροι σήμερα έχουμε ταυτίσει τη φιλοσοφία με δυσκολονόητες θεωρητικές έννοιες!
Κι όχι άδικα.
Οι φιλόσοφοι υποτίθεται πως αναζητούν την αλήθεια, το νόημα της ύπαρξης, το αρχικό αίτιο και τον τελικό σκοπό.
Πολύ ωραία... μόλις τα βρουν ας μας φωνάξουν!
Κι επειδή όλ’ αυτά απλά δεν υπάρχουν, οι φιλόσοφοι είτε θα περάσουν όλη τους τη ζωή αιθεροβατώντας είτε θα κατασκευάσουν οι ίδιοι κάποιες "αλήθειες", "αίτια" και "σκοπούς", τα οποία, σε τελική ανάλυση, θα γίνουν η φυλακή τους.
Γιατί αν πιστέψεις πως υπάρχει κάποια συγκεκριμένη αιτία της ύπαρξή σου και κάποιος συγκεκριμένος σκοπός, τότε αναγκαστικά πρέπει ν’ αφιερώσεις όλη σου τη ζωή σε αυτά!
Οπότε... αντίο ζωή!
Κατά τη γνώμη μου η φιλοσοφία πρέπει να έχει έναν πολύ συγκεκριμένο σκοπό: να βελτιώσει τη ζωή μας στο εδώ και τώρα.
Μπορεί να το κάνει αυτό η φιλοσοφία; 
Η γνώμη μου είναι πως ναι!
Ας δούμε ένα συγκεκριμένο ιστορικό παράδειγμα:
Το 494 π.Χ. γίνεται η πρώτη καταγεγραμμένη απεργία στα ιστορικά χρονικά.
Οι πληβείοι της Ρώμης παρατούν τα εργαλεία τους στα χωράφια των αφεντάδων, συγκεντρώνονται στον Ιερό Λόφο και διαμηνύουν πως δεν πρόκειται να ξαναεργαστούν αν δεν τους χαριστούν τα χρέη και δεν τους δοθούν πολιτικά δικαιώματα και δημόσιες γαίες να καλλιεργήσουν.
Το πράγμα οδηγούσε σε μεγάλο μακελειό, ώσπου ένας φιλόσοφος, ο Μενήνιος Αγρίππας, παίρνει το λόγο και τους αναπτύσσει πως η κοινωνία είναι σαν το ανθρώπινο σώμα όπου κάθε κοινωνική τάξη αντιστοιχεί σε ένα όργανο και πως απαιτείται η ειρηνική συνύπαρξη όλων.
Το επιχείρημα αυτό σήμερα φαίνεται απλοϊκό, αλλά τότε προκάλεσε μεγάλη αίσθηση.
Ο εμφύλιος αποφεύχθηκε, χωρίς όμως να πάψουν και οι κοινωνικοί ανταγωνισμοί και οι αντίστοιχες κατακτήσεις.
Έτσι οικοδομήθηκε η φοβερή κοινωνική συνοχή της Ρώμης, η ικμάδα της δεν αναλώθηκε σε εσωτερικές έριδες και σε λίγους αιώνες έγινε κοσμοκράτειρα...

Παρασκευή 4 Απριλίου 2014

Μπορούμε να φέρουμε τη φύση στα μέτρα μας;

Ταοϊσμός είναι η θρησκεία που ίδρυσε ο Λάο Τσε, ο Κινέζος "γερο-σοφός" που έζησε γύρω στα 600 π.Χ. 
Ο άνθρωπος θεωρείται μια κουκκίδα του σύμπαντος και καλείται ν’ ακολουθήσει "το δρόμο της φύσης". 
Αν ζήσουμε "φυσικά" δεν χρειάζονται ηθικές, καθήκοντα και αρετές. Όλα έρχονται μόνα τους... 
Οι απόψεις αυτές μοιάζουν καταπληκτικά μ’ εκείνες των Σοφιστών της Αρχαίας Αθήνας. 
Οι Ταοϊστές, όμως, το παρακάνουν φτάνοντας στη μοιρολατρία. Πιστεύουν πως οι άνθρωποι δεν πρέπει ν’ αγωνίζονται για ν’ αλλάξουν τον κόσμο, αλλά οφείλουν να ηρεμήσουν και ν’ αποδεχτούν τα πράγματα όπως έχουν. 
"Όσο κουνάς ένα ποτήρι με λασπωμένο νερό", λένε, "δεν πρόκειται να ξεθολώσει. Άσ’ το ακίνητο, η λασπουριά θα κατακάτσει και το νερό θα καθαρίσει"... 
Στην πράξη οι Ταοϊστές φτάνουν σε υπερβολές.
Καταφεύγουν στην αλχημεία και στη μαγεία προσπαθώντας να φέρουν τη φύση στα μέτρα τους. 
Κι ας έλεγε ο γερο-Σοφός πως "ο εξαναγκασμός της φύσης ποτέ δεν πέτυχε"...

Πέμπτη 3 Απριλίου 2014

Αυτοκυριαρχία και κοσμοπολιτισμός...

Καλό είναι να εκφράζουμε τις προσωπικές μας απόψεις, αλλά, πότε-πότε, είναι χρήσιμο να μελετάμε κι εκείνες των παλιότερων φιλοσόφων και διανοητών.
Ένας απ' αυτούς ήταν κι ο Αρίστιππος ο Κυρηναίος. Δεν θα τον έλεγες "θεό", "βαρύ πεπόνι" ή "τέλειο"...
Ήταν ρεαλιστής, ανθρώπινος, με τις ατέλειες, τις αδυναμίες, τα κουσούρια, αλλά και τις εξάρσεις του.
Καταγόταν απ' την Κυρήνη και σπούδασε στην Αθήνα.
Ήταν απ' τους σημαντικότερους μαθητές του Σωκράτη, αλλά γρήγορα αποστασιοποιήθηκε απ' αυτόν.
Γι' αυτό και μόλις ο Σωκράτης πέθανε, ο Αρίστιππος έσπευσε να γίνει σοφιστής.
Δηλαδή επαγγελματίας δάσκαλος, πολύ καλά αμειβόμενος.
Φιλοξενήθηκε και από πολλούς τυράννους της εποχής του, τους οποίους κολάκευε και ζούσε με πολυτέλεια στις αυλές τους.
Όταν γύρισε στην πατρίδα του, την Κυρήνη, ίδρυσε Φιλοσοφική Σχολή, γνωστή ως "Κυρηναϊκή" ή "Ηδονιστική".
Κατά τη γνώμη του η γνώση είχε αξία μόνο όταν συνοδεύεται από πρακτική χρησιμότητα.
Γι' αυτό και περιφρονούσε τα μαθηματικά: δεν εξετάζουν ούτε μας λένε τι είναι βλαβερό και τι ωφέλιμο.
Απ' τη φύση η ηδονή είναι ευάρεστη και ο πόνος δυσάρεστος. Γι' αυτό η ηδονή αποτελεί αγαθό και εκφράζει την ανώτατη ηθική. Είναι εντελώς αδιάφορη η πηγή προέλευσης των ηδονών.
Όμως την ηδονή, ως ύψιστο αγαθό, πρέπει να την κατευθύνει η σύνεση και εγκράτεια, και να την εξευγενίζει η παιδεία. Η τάση του για αυτοκυριαρχία, ανεξαρτησία και ελευθερία τον κράτησαν μακριά απ' την πολιτική. Δεν δέχθηκε καν να γίνει πολίτης μιας πόλης-κράτους. Ζούσε παντού ως μέτοικος... 
Μπορεί σκοπός να είναι η απόλαυση της ζωής αλλά ο άνθρωπος πρέπει να υποτάσσει και να μην υποτάσσεται στις ηδονές.
Ο Αρίστιππος υπήρξε εραστής και της περιβόητης εταίρας Λαϊδας.
Αλλά διευκρίνιζε: "Κατέχω τη Λαϊδα και δεν κατέχομαι απ' αυτήν"...