Διαπλέκεται η θρησκεία με την πολιτική;

Οι θρησκείες ήταν ανέκαθεν το αποτελεσματικότερο μέσο εξουσίασης των μαζών.

Κανένα θρησκευτικό κίνημα δεν μακροημέρευσε ούτε επικράτησε χωρίς να διαθέτει συγκεκριμένο πολιτικό-ιδεολογικό υπόβαθρο.

Στην αρχαία Αθήνα οι Αριστοκράτες είχαν θεοποιήσει τους δικούς τους προγόνους, μονοπωλούσαν την ιερατική ιδιότητα και επέβαλλαν στο λαουτζίκο τη λατρεία των "πατριαρχών της ολιγαρχίας".

Ο όχλος, συμμετέχοντας στις αντίστοιχες τελετουργίες ουσιαστικά δήλωνε την πολιτική υποταγή του στο αρχοντολόι...

Μετά τη μεταρρύθμιση του Κλεισθένη η πόλη (συνεπώς και η θρησκεία της) αρχίζει να "δημοκρατικοποιείται".

Αλλά οι γαιοκτήμονες δεν παραδίνουν εύκολα τα όπλα: εξορίζουν τον 70χρονο Αναξαγόρα, προσωπικό και πολιτικό φίλο του Περικλή, με την κατηγορία της "αθεΐας".

Επειδή ο γηραιός φιλόσοφος δίδασκε πως τα ουράνια σώματα δεν είναι "θεοί" αλλά πύρινες μάζες...

Βέβαια, οι Δημοκρατικοί πήραν τη ρεβάνς.

Όχι μόνο θεοποίησαν τους τυραννοκτόνους και καθιέρωσαν ως "θεό της πόλης" τον "εκκλησιόδημο Δία", αλλά καταδίκασαν και τον Σωκράτη, τον ιδεολογικό καθοδηγητή της ολιγαρχίας.

Το έγκλημά του ("δεν σεβόταν τους θεούς της πόλης") δεν ήταν θρησκευτικό αλλά πολιτικό. Δεν τιμούσε τους θεοποιημένους δημοκρατικούς θεσμούς!

Για πολλούς αιώνες η πολιτική δράση είχε θρησκευτικό περιτύλιγμα.

Αν στην αρχαία Αθήνα θυσίαζες στο βωμό του Θησέα ή της Ήρας ήταν σα να βγαίνεις με πανό στο Σύνταγμα φωνάζοντας πως είσαι ολιγαρχικός και φιλοσπαρτιάτης!

Το ίδιο έχουμε και στη ρωμαϊκή εποχή: η άρνηση των Χριστιανών να θυσιάσουν στο βωμό του Αυτοκράτορα ήταν σαφώς πολιτική κι όχι θρησκευτική επιλογή.

Σήμαινε απόρριψη όχι μόνο του αυτοκρατορικού θεσμού αλλά και της κυριαρχίας της Ρώμης.

Γι’ αυτό κι οι Χριστιανοί διώκονταν για "πολιτική απείθεια" και "συνωμοσία"...

Ίδιο μοτίβο και στο Βυζάντιο: οι επαρχίες που ήθελαν να αποσπαστούν απ’ το διοικητικό κέντρο, είτε δημιουργούν μια νέα χριστιανική αίρεση είτε υιοθετούν μια ήδη υπάρχουσα.

Βλέπουμε, έτσι, τους κατοίκους της Συρίας και της Παλαιστίνης να προσχωρούν μαζικά στο Μονοφυσιτισμό και να υποδέχονται τους ιππείς του Μωάμεθ ως "ελευθερωτές"!

Αλλά, μην πάμε μακριά: και στη χώρα μας πριν λίγες δεκαετίες η ιδιότητα του "άθεου" ταυτιζόταν με εκείνη του "αριστερού επαναστάτη"...