Ο φιλόσοφος Εμάνουελ Καντ δεν θα το πολυσκεφτόταν. "Ναι!", θα μας απαντούσε, "κυρίως στη λογική μπορεί να θεμελιωθεί η ηθική!".
Και θα συμπλήρωνε: "Ο καθένας πρέπει να ενεργεί με τέτοιο τρόπο ώστε απ’ τις πράξεις του να μπορούν να εξαχθούν κοινά αποδεκτοί κανόνες συμπεριφοράς".
Με άλλα λόγια: "Μην κάνεις κάτι που αν το έκαναν όλοι θα διαλυόταν η κοινωνία". Π.χ. μην κλέβεις και μην λες ψέματα.
Ή, "κάνε πάντα αυτό που αν το κάνουν κι οι άλλοι θα προαχθεί η κοινωνία".
Η άποψη του Καντ φαίνεται ευλογοφανής και ρεαλιστική. Στα θετικά της και η απόρριψη κάθε μεταφυσικής θεμελίωσης της ηθικής.
Ας διατυπώσουμε όμως και κάποιες αντιρρήσεις:
Υπάρχει, άραγε, "λογική" αιώνια και αναλλοίωτη, γενικά και καθολικά αποδεκτή απ’ όλες τις κοινωνίες και τα υποσυστήματά της;
Από την ιστορία γνωρίζουμε πως υπήρξαν πολλές κοινωνίες μητριαρχικές ή πολυγαμικές, ενώ κάποιες άλλες θεωρούσαν τη ληστεία, τη δουλεία, τον ξυλοδαρμό ή το βιασμό των γυναικών ως απολύτως λογικές και αποδεκτές συμπεριφορές.
Αλλά γιατί να ανατρέξουμε στο μακρινό παρελθόν;
Στην εποχή μας θεωρείται απολύτως λογικό κάποιοι να πλουτίζουν άκοπα ποντάροντας απλά στη χρεοκοπία μιας χώρας, στην πτώση της τιμής του ζαχαροκάλαμου, στη μελλοντική αύξηση της κερδοφορίας κάποιων εταιρειών.
Υπάρχουν και άλλοι που θεωρούν λογικό και ηθικά αποδεκτό να "απαλλοτριώνουν" ξένα περιουσιακά στοιχεία που, κατά την άποψή τους, αποκτήθηκαν με κοινωνικά άδικο τρόπο.
Κατά τη γνώμη μου, οι περισσότερες θεωρίες περί ηθικής και λογικής έχουν μια χτυπητή αδυναμία: δεν λαμβάνουν υπόψιν τους την πολυπλοκότητα, μεταβλητότητα και σχετικότητα της πραγματικότητας.
Πέφτουν, έτσι, στην παγίδα της ισοπεδωτικής υπεραπλούστευσης.
Αν κοιτάξουμε γύρω μας βλέπουμε τόσες πολλές "λογικές" που η λεγόμενη "κοινή λογική" να φαντάζει δυσεύρετη και εξωτική!
Απ’ την άλλη, οι περί ηθικής αντιλήψεις μεταβάλλονται πλέον με ταχύτητα φωτός.
Θυμάμαι πριν 35 χρόνια τους γονείς να αισθάνονται υπερήφανοι όταν τα παιδιά τους ήταν τίμια και είχαν "το μέτωπο καθαρό".
Οι ίδιοι γονείς, 20 χρόνια αργότερα, φούσκωναν από περηφάνια που τα παιδιά τους είχαν εξοχικά, αμαξάρες, φουσκωτά και κέρδιζαν εύκολο χρήμα στο χρηματιστήριο!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου